قیر نفتی بانامهای مختلفی در جهان شناختهشده است. بهطور مثال اصطلاح “قیر” که بهطورمعمول در اروپا استفاده میشود با واژه “آسفالت” استفادهشده در آمریکای شمالی مترادف است. خارج از آمریکای شمالی اصطلاح “آسفالت” برای توصیف مخلوط قیر با ذرات و دانههای معدنی بهکاربرده میشود. در این کتاب اصطلاح “قیر” برای تمامی قیرهای موجود و محصولات آن استفاده میشود.
محصولات مشتق شده از زغالسنگ مانند زغالهای قیری و رزینهای زغال قیری نسبت به قیر بسیار متفاوت هستند. آنها در دمای بسیار بالا (بیش از ۸۰۰ درجه سانتی گراد) و براثر تجزیه حرارتی زغالسنگهای قیری تولیدشده و در مقایسه با قیر تفاوتهای قابلملاحظهای در ترکیببندی، ویژگیهای فیزیکی و خطرات بالقوه سلامتی دارند.
زرینهای نفتی که اغلب دارای درصد بالایی از آروماتیکهای باقیمانده هستند، توسط شکست حرارتی، ککینگ و یا اکسیداسیون اجزای نفتی انتخابشده تولید میشوند و اغلب دارای تفاوتهای چشمگیری نسبت به قیر میباشند. قیر را نباید با آسفالت طبیعی مانند آسفالت دریاچهای (آسفالت دریاچهای ترینیداد)، گیلسونایت و آسفالت سنگی اشتباه گرفته شود. این مواد طبیعی پالایش نشده بوده و از تصفیه نفت خام نیز به دست نمیآیند. اغلب آنها دارای درصد بالایی از مواد معدنی (بالای ۳۷ درصد وزنی) و ترکیبات سبک بوده و در هنگام گرم شدن و حرارت دیدن درصد بالایی از جرم خود را از دست میدهند.
شناسایی قیر و مشخصات آن
در اروپا بهطورکلی ۹ شماره CAS ، جریانهای پالایشگاهی که برای تولید قیر استفاده میشوند را پوشش میدهند. این ۹ شماره در REACH ثبتشده و اکثر قیرها مربوط به ۳ شماره CAS ثبتی : ۱(آسفالت)، ۲(وکیوم باقیمانده) و ۳(آسفالت اکسیدشده) میباشند. تولیدکنندگان قیر در آمریکای شمالی محصولات خود را در دو شماره (Asphalt:CAS# 8052-42-4) و (Asphalt Oxidised:CAS# 64742-93-4) توصیف میکنند. اینها و ۴ شماره CAS افزودهشده دیگر تحت یک برنامه تحقیقاتی نظارتی در حال اجرا توسط وزارت نفت ایالاتمتحده با همکاری آژانس حفاظت از محیطزیست آمریکا به شرح زیر توصیفشدهاند:
اعضای دستهبندی افزودهشده شامل: وکیوم باقیمانده (CAS# 64741-56-6)، روغن باقیمانده دکربونیزاسیون شده رافانیت (CAS# 64742-07-0)، رزینهای نفتی (CAS# 64742-16-1) و وکیوم هیدرودسولفوریزه شده باقیمانده (CAS# 64742-85-4) میباشد. مواد وکیوم باقیمانده (CAS# 64741-56-6) مشابه قیر Stright run با شماره (CAS# 8052-42-4) است (مشاهده شکل ۲). اعضای دیگر دستهبندی بهعنوان قیر در نظر گرفته نمیشوند ولی مشمول این دستهبندی هستند زیرا آنها اساساً از مولکولهای سنگین هیدروکربن تشکیلشده و مشخصات فیزیکی مشابه قیر دارند.
شکل ۲ نمودار شماتیک تولید قیر
سیستمهای مشخصکننده قیر با توجه به منطقه و نوع کاربرد آنها متفاوت بوده و مبتنی بر خصوصیات فیزیکی قیر میباشند. سیستمهای مشخصکننده توسط مراجع استانداردسازی منطقهای و یا ملی (مانند: AASHTO، ASTM،Austroads،CEN) گسترش و توسعهیافتهاند. اگرچه محصولات اختصاصی نیز برای کاربریهای خاص در یک منطقه تولید میشوند که شامل استانداردهای ملی موجود نمیشوند.
به دلیل آنکه قیر یک ماده با ویژگیهای مهندسی مواد است درنتیجه بهطورکلی مبتنی بر خصوصیات فیزیکی مرتبط با نوع کاربری آن میباشد. نمونههایی از مشــخـصــات قیــرهــای بکــار گــرفتـهشــده در آســفـالـت و روســازی شـامـل (AASHTO M320 (USA و (EN 12591 (EU، و در صـنعـت عـایقکاری پشـتبام شامل (ASTM D312 (USA و (EN 13304 (EU است.
برای مشاهده ادامه مطالب این فصل برروی لینک زیر کلیک کنید: